جشنواره پاسخ برتر
تقدیر از فعالان و مراکز پاسخگو به شبهات دینی همراه با اعطای جوایز به آثار برتر و حمایت از برگزیدگان
تقدیر از فعالان و مراکز پاسخگو به شبهات دینی همراه با اعطای جوایز به آثار برتر و حمایت از برگزیدگان
برای دانلود [PDF] گزارش سومین جشنواره پاسخ برتر روی تصویر زیر کلیک کنید
مقدمه
استفاده از شیوه پرسشگری و نقد، بخش تفکیکناپذیر علمآموزی است چراکه در سایه نقد و پرسش است که ابعاد و زوایای پنهان موضوعات و مسائل روشن میشود، بر همین اساس در احادیث دینی به سؤال و پرسشگری توصیه شده و فرمودهاند علم مخفی است با سؤال کردن آن را بیابید (العِلمُ خَزائنُ و مَفاتِیحُهُ السُّؤالُ).
واضح است که هر سؤالی، پاسخ صحیح و متناسب با خود را میطلبد و یافتن و ارائۀ پاسخ صحیح نیز نیازمند بکارگیری افراد متخصص و انجام تحقیقات لازم است. به بیان دیگر، اهمیت و ارزش موضوع سؤال است که ضرورت و لزوم پاسخ آن را مشخص میکند و هر چه موضوع مورد سؤال از اهمیت بیشتری برخوردار باشد پاسخ آن نیز نیازمند دقت و اتقان بیشتری است. یکی از موضوعات مهم برای همه انسانها، دین و باورهای دینی است و چیستی و چرایی پذیرش دین و باورها و آموزههای دینی همواره سؤالات و شبهات جدی و اساسی، را با خود به همراه داشته است که ضرورت پاسخ به آنها امری واضح و مسلم است.
حوزههای علمیه بهعنوان نهاد آشنای با دین، رسالت و هدف اصلی خود را استنباط آموزههای صحیح دین برای تبلیغ و ترویج این آموزهها و پاسخ به سؤالات و شبهات پیرامون دین به منظور صیانت و دفاع از دین میداند.
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات بهعنوان مرکز وابسته به حوزههای علمیه بیش از 20 سال است که با هدف پاسخگویی به شبهات راهاندازی شده است و جهت تحقق این رسالت، اقدامات مختلف و متعددی را انجام داده است که تولید نزدیک به ۱۰۰ عنوان کتاب، راهاندازی ویکی پاسخ، تولید نرمافزارهای مختلف، برگزاری نشستهای علمی متعدد، نشریات متعدد و… بخشی از فعالیتهای این مرکز به حساب میآید.
جشنواره پاسخ برتر به صورت سالانه و با هدف فراهم سازی گفتمانی فعال در شبهه پژوهی و پاسخگویی بهروز، دقیق و مؤثر و همچنین ایجاد زمینه مناسب هم افزایی تجارب و اطلاعات علمی، ایدهپردازی، اثر بخشی و فرهنگ گستری رصد و پاسخ به شبهات و پرسشهای دینی و در نتیجه تکریم از فعالان و پیشگامان این عرصه تأسیس شده است.
این جشنواره به دلیل تنوع توانایی مخاطبان در عرصه پاسخگویی و نیاز تولید پاسخ به شبهات در شکلهای مختلف، در قالبهای معرفی آثار برتر پژوهشی، هنری و چندرسانهای برپا میشود. تنوع قالبها و محورهای آثار ارائه شده شکلگیری کمیتههای مختلف را ضروری مینمود بر همین اساس کمیتههای متشکل از متخصصان هر رشته (پژوهشی، ادبی _ هنری، رسانهای) شکلگرفته و فرایند دریافت، داوری و معرفی آثار برگزیده، بر اساس ضوابط و آییننامههای مصوب در کمیتههای مختلف جشنواره انجام میشود.
نظر به اهمیت یا ضرورت برخی فعالیتها، علاوه بر فراخوان فعالیتهای مرتبط با محورهای جشنواره، بخش ویژهای نیز برای هر دوره جشنواره در نظر گرفته شده است که در جشنواره اول «پاسخگویی به شبهات در فضای مجازی» ، در جشنواره دوم «پاسخگویی به شبهات نسل نو»و «رویکرد تهاجمی در مواجهه با شبهات» بهعنوان بخش ویژه جشنواره سوم مدنظر بوده و از فعالان در این عرصه تقدیر به عمل آمد.
جشنواره پاسخ برتر که با مساعدت و توجه ویژه مدیر محترم حوزههای علمیه حضرت آیتالله اعرافی (دامتتوفیقاته) و همت و پیگیری مجدانه همه همکاران محترم مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات برگزار گردید، دربردارنده نکات و ظرایف متعدد و متنوعی هم در شیوه اجرا، هم دریافت و داوری و هم انتخاب و معرفی بود که قطعاً تجربهای بسیار گرانسنگ را برای دبیرخانه جشنواره فراهم آورد تا در گامها و سالهای آتی از آنها بهره گرفته و بر رونق و دقت این جشنواره بیفزاید.
خداوند منان را بهپاس لطف و عنایتش برای برگزاری این جشنواره میستاییم و از درگاه لطف و رحمت بینهایت او، توفیق برگزاری موفق و پرثمر دورههای بعد را طلب میکنیم.
در این مجال لازم است از همه کسانی که برگزاری سومین جشنواره با بذل عنایت، همراهی و مشارکت آنها تحققیافته است خصوصاً حضرت آیتالله العظمی نوری همدانی(مدظلهالعالی) که پیام ایشان سرلوحه فعالیت این جشنواره بوده ، دبیر محترم شورای عالی حوزه های علمیه حضرت آیت الله شب زنده دار(دامت توفیقاته) که فرمایشات و رهنمود های ایشان در مراسم اختتامیه بر غنای علمی جشنواره افزود ومدیر محترم حوزههای علمیه حضرت آیتالله اعرافی (دامت توفیقاته) که حمایت تام و تمامی نسبت به برگزاری داشتهاند و مسئولین محترم حوزههای علمیه خصوصاً همکاران محترم مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات، همه شرکتکنندگان و ارائهدهندگان آثار تقدیر و تشکر نماییم.
همچنین از داوران محترم
کارگروه پژوهشی: آقایان رضا عبدی (دبیر کارگروه)، امیر رضاقلی، محمود امیریان، رسول حسن زاده، سید حسین هاشمی نسب، سید ناصر موسوی،علی مجتبی زاده، محمدکاظم حقانی فضل، محمدرضا خاکی قراملکی، مصطفی جمالی، احمدرضا فامیل دردشتی
کار گروه ادبی _ هنری
بخش شعر: آقایان سید سلمان علوی (دبیر)، حمیدرضا شکارسری، جواد محمدزمانی، محمد تقی پورمتقی، زکریا اخلاقی
بخش داستان: حجتالاسلام سیداحمد بطحایی (دبیر)، سرکار خانم فاطمه سرکارپور
بخش تجسمی: ابراهیم سلیمانی (دبیر) و حسن محمودی
کارگروه چندرسانهای: آقایان محمد بختیاری(دبیر کارگروه)، مسعود علی آبادی عبداللهی، جواد رحیمی پیکانی، مرتضی حاجیانی و صادق شیری تقدیر و تشکر میشود.
پرواضح است که زحمات و پیگیرهای مستمر دبیر علمی جشنواره حجتالاسلام نصرالله درویشی و مسئول اجرایی جشنواره جناب آقای علیاصغر فروتن برگزاری وزین و قابلتحسین این جشنواره را ممکن و میسور ساخت که تشکر و قدردانی صمیمانه خود را از این بزرگواران ابراز میداریم.
مدیر مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات
(حوزههای علمیه)
خرداد 1404
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ عَلَی سَيِّدِنا وَ نَبِیِّنَا أَبِی الْقَاسِمِ المصطفی مُحَمَّد وَ عَلَی أهلِ بَیتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ سیَّما بَقیَّهَ اللَّهِ فِی الأرَضینَ.
«الْعِلْمُ خَزَائِنُ وَ الْمَفَاتِيحُ السُّؤَالُ (الخصال، جلد1، صفحه245.)
یکی از موضوعات مهم که باید در نظر عالمان دین باشد این است که برای رشد و تعالی آموختههای خود و همچنین گسترش اندیشههای فاخر، توجه به سؤال است. این سؤال هم میتواند از جانب یک انسان دانشپژوه صورت بگیرد هم میتواند از نظر یک دانش آموخته باشد. بر این اساس امروز حوزههای علمیه بعنوان یک رکن از جامعه علمی کشور علاوه بر رسالت عمومی در جنبه دانش و تولید اندیشه، یک رسالت خاص بعنوان اصلیترین نهاد آشنایی با مفاهیم دینی دارد و آن استنباط دقیق و فهم صحیح از دین و ترویج و تبلیغ آن و پاسخ به شبهات دینی میباشد تا از این رهگذر مدافع ارزشهای دینی معرفی گردد. القاء شبهات از آغاز حرکت عظیم و جهانی حضرت پیامبر خاتم «صلی الله علیه و آله و سلم» و دوران ائمه معصومین«علیهم السلام» بوده و لذا ائمه بزرگوار ما پیوسته عدهای از شاگردان خوب خود را مأمور به کشف و پاسخ شبهات میکردند و این موضوع در دوران حکومت بنی عباس با توجه به قدرت فراوانی که داشتند شدت بیشتری به خود گرفت و در دوران غیبت باز شدیدتر و با اشکال متفاوتتری ظهور نمود و امروز با پیشرفت علم و حضور در فضای مجازی مضاعف گردید، اینجاست که حوزههای علمیه باید خود را مجهز کنند به بیان نورانی امام صادق «علیه السلام» :«الْعَالِمُ بِزَمَانِهِ لَا تَهْجُمُ عَلَيْهِ اللَّوَابِس» (الکافی، جلد 1، صفحه 27)
امروز کشف شبهات راحتتر شده اما پاسخ آن باید مستدلتر و محکمتر بیان شود، بسیاری از کتب مرجع و منبع ما ریشه در پاسخ به یک شبهه بوده است اما تا حدود فراوان در مجامع علمی اثرگذار گردیده، در خاطر اینجانب است که در دهه 30 و 40 تصمیم گرفتم درسی درباره پاسخ به شبهات در روزهای پنجشنبه در مسجد فاطمیه «سلام الله علیها» و مسجد امام داشته باشم و عدهای از فضلا محترم با مطالعه کتب و روزنامههای آن روز شبهات را استخراج میکردند و ما پاسخ میدادیم ولی امروز با توجه به اینترنت و فضای مجازی کمتر از دقیقهای شبههای استخراج میشود و پاسخ آن بارگذاری میگردد. اما موثرترین نوع وسیله پاسخگویی همان تبلیغ چهره به چهره است زیرا عدهای شبهاتی دارند اما قدرت و یا امکان بیان ندارند. امروز اگر بحث تبلیغ جدی گرفته شود با توجه به اینکه بسیاری از مردم در سراسر دنیا تشنه معارف ناب هستند و اگر مطالب حقیقی دین با بیان صحیح و قرآنی مطرح شود فضا متفاوت خواهد شد امیداورم مسئولان محترم مستحکمتر از گذشته ورود پیدا کنند و بحث تبلیغ را تقویت نمایند و هرکس در محدوده کار خود به وظیفهاش عمل نماید.
این همایش نیز امر مبارکی است تا انگیزه بیشتری در این مسیر ایجاد گردد. اینجانب از همه عزیزان دستاندرکار تشکر و تقدیر میکنم و توفیق همگان را از خداوند متعال خواستارم.
حسین نوری همدانی
25 شهریورماه 1403
بسم الله الرحمن الرحیم
بخش اول: تجلیل از شخصیت حضرت آیتالله العظمی نوری همدانی
در مورد شخصیت حضرت آیتالله العظمی نوری همدانی (دامت ظله العالی)، که به عنوان چهرهی شاخص این جشنواره مورد توجه هستند، باید گفت که ایشان در حادثهی نوزدهم دی ۱۳۵۷ نقشی بسیار مهم در تهییج مردم برای انقلاب ایفا کردند. سخنرانی جاودانهی این بزرگوار در آن روز، تأثیری بسیار عمیق و ماندگار داشت. همچنین، مواضع ایشان در طول این ۴۶ سال، همواره در حمایت از انقلاب و نظام اسلامی، قابل تقدیر بوده است.
ایشان با نگارش مقالاتی در مجلهی «مکتب اسلام» در باب عظمت حق تعالی و آفرینش آسمان و زمین، آثار ارزشمندی از خود به جای گذاشتهاند. این مقالات، که بسیار مطالعهشده و همهجانبهنگر بودند، در تحکیم عقاید اسلامی نقش بسزایی ایفا کردند. به یاد دارم در دوران نوجوانی ما، شبهات فراوانی از سوی معاندین دربارهی توحید، مبدأ، معاد و امثال آن مطرح میشد، و مقالات این مرجع بزرگوار در آن زمان بسیار راهگشا و مؤثر بود. والدین من نیز از جمله کسانی بودند که از این مقالات بهره میبردند و در گفتگوهای خود از آن آثار استفاده میکردند. تأثیراتی که آن مقالات بر جای میگذاشت، بیبدیل بود.
خدای متعال انشاءالله سایهی این بزرگوار را مستدام بدارد و برکات وجودی ایشان را پیوسته بر جامعهی اسلامی قرار دهد. انشاءالله.
بخش دوم: اهمیت و آمادگی پاسخگویی
در کتاب شریف «احتجاج»، روایات متعددی از مولایمان امام حسن عسکری (سلاماللهعلیه) نقل شده است که بر اهمیت پاسخگویی و آمادگی در جهت هدایت مردم تأکید دارند. در این جمع شریف، به برخی از این روایات اشاره میکنم:
امام حسن عسکری (علیهالسلام) از پدران بزرگوارش از رسولالله (صلّیاللهعلیهوآله) نقل میفرمایند: «أَشَدُّ مِنْ يُتْمِ الْيَتِيمِ الَّذِي انْقَطَعَ عَنْ أُمِّهِ وَ أَبِيهِ، يُتْمُ يَتِيمٍ انْقَطَعَ عَنْ إِمَامِهِ.» یعنی سختتر از یتیمیِ کودکی که از مادر و پدرش جدا افتاده، یتیمیِ کسی است که از امامش منقطع شود.
کسی که پدر یا مادر خود را از دست میدهد، زندگیاش از نظر روحی، احساسی و نیاز به پشتوانه، دچار مشکل میشود. اما امام (علیهالسلام) میفرمایند که یتیمیِ ناشی از انقطاع از امام، به مراتب سختتر است. این انقطاع ممکن است به دلیل غیبت امام، زندانی بودن ایشان یا حوادث روزگار باشد، به گونهای که فرد نتواند به امام خود دسترسی پیدا کند (وَلاَ يَقْدِرُ عَلَى الْوُصُولِ إِلَيْهِ) و نتواند وظیفهاش را در مواجهه با مسائل شرعی تشخیص دهد (وَلاَ يَدْرِي كَيْفَ حُكْمُهُ فِيمَا يُبْتَلَى بِهِ مِنْ شَرَائِعِ دِينِهِ)
سپس امام(علیهالسلام) میفرمایند: «أَلاَ فَمَنْ كَانَ مِنْ شِيعَتِنَا عَالِماً بِعُلُومِنَا، وَ هَذَا الْجَاهِلُ بِشَرِيعَتِنَا الْمُنْقَطِعُ عَنْ مُشَاهَدَتِنَا يَتِيمٌ فِي حِجْرِهِ.» یعنی: هر کس از شیعیان ما که عالم به علوم ما باشد، پناهگاه این جاهلی است که از شریعت ما بیخبر و از دیدار ما محروم است.
و در ادامه میفرمایند: «أَلاَ فَمَنْ هَدَاهُ وَ أَرْشَدَهُ وَ عَلَّمَهُ شَرِيعَتَنَا كَانَ مَعَنَا فِي الرَّفِيقِ الْأَعْلَى.» یعنی: هر کس که چنین فردی را هدایت کند، راهنمایی نماید و شریعت ما را به او بیاموزد، در جایگاه رفیعِ بهشت با ما خواهد بود.
امروز که امام و مقتدای ما، حضرت بقیهاللهالاعظم (ارواحنا فداه)، در غیبت به سر میبرند و مردم از دسترسی مستقیم به ایشان محروماند، مرجعیت علما و حوزههای علمیه است که پناهگاه مردم میشود. شما عزیزانِ حوزههای علمیه، آمادهاید تا شبهات را بشنوید و با پاسخهای مستند، صحیح و متقن، ملجأ و پناهگاه مردم باشید. انشاءالله با تلاشهای شما، راه هدایت هموار شده و جامعه اسلامی از گمراهیها مصون بماند.
بخش سوم: توجه به چند مطلب مهم
مطلب اول این است که اسلام، به عنوان دینی جامع و کامل، ذاتاً دارای ابعاد فراوانی است که تمام نیازهای حیات انسان را در بر میگیرد؛ چه در این دنیا و چه در نشئات بعدی. اسلام ادعا میکند که در تمام زمینههای زندگی، از امور شخصی و اجتماعی گرفته تا مسائل سیاسی و حکومتی، پاسخگوی نیازهای بشر است. این ادعای بزرگی است که اسلام و علما در حوزههای علمیه مطرح میکنند. بر این اساس، بر ما لازم است که در تمام رشتههای مرتبط با نیازهای بشری، عالم و دانشمند داشته باشیم؛ افرادی که از مقاصد الهی آگاه باشند.
این مسئله از دیرباز، از زمان ائمهی هدی (علیهمالسلام)، مورد توجه بوده است. به عنوان مثال، در کتاب «رجال کشی»، احوالات شاگردان امام صادق (علیهالسلام) مانند هشام بن حکم و دیگران نقل شده است که نشان میدهد در حوزهی علمی آن حضرت، افراد متخصص در رشتههای مختلف پرورش یافته بودند. این شاگردان نه تنها در فقه، بلکه در ادبیات، کلام و دیگر علوم نیز تبحر داشتند.
روایتی از امام صادق (علیهالسلام) نقل شده که فردی از شام نزد ایشان آمد و گفت: شنیدهام شما پاسخگوی هر سوالی در هر علمی هستید. امام (علیهالسلام) با روی باز از او استقبال کردند و به شاگردان خود ارجاع دادند. ابتدا در ادبیات، شاگردی که حضرت به او ارجاع دادند، چنان تسلطی داشت که آن فرد شگفتزده شد. سپس در فقه، زراره پاسخگو بود و در کلام، هشام بن حکم. این نشان میدهد که حوزهی علمی امام صادق (علیهالسلام) در تمام رشتهها، شاگردان متبحر و ماهر پرورش داده بود.
بنابراین، حوزههای علمیه امروز نیز باید به این الگو تأسی کنند و در تمام زمینههایی که بشر به آن نیاز دارد، عالم و متخصص تربیت نمایند. حوزهی مبارکهی علمیهی قم نیز این وظیفهی خطیر را بر عهده دارد.
گرچه عنوان این محفل «پاسخ به شبهات» است، اما دایرهی آن را نباید محدود به شبهات کرد. بسیاری از سوالات، نه از روی شبهه، بلکه برای افزایش معرفت مطرح میشوند. کتاب «علل الشرایع» نمونهی بارزی از این نوع سوالات است که در آن، فلسفهی احکام و علتهای شرعی بیان شده است. اینگونه سوالات نه تنها شبههبرانگیز نیستند، بلکه باعث افزایش معرفت و درک عظمت شریعت اسلام میشوند.
با پیشرفت علم، هر روز بیشتر به عمق و دقت احکام اسلام پی میبریم. این احکام، که از سوی فردی امی و در محیطی فاقد پیشرفتهای علمی بیان شدهاند، امروز با کشفیات علمی تأیید میشوند. این موضوع، خود دلیلی محکم بر حقانیت اسلام و ارتباط پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) با مبدأ اعلی است. این حقایق عمیق و حکمتهای شگفتانگیز، تنها از طریق وحی قابل دستیابی هستند و نشاندهندهی عظمت اسلام و شریعت مقدسهی آن میباشند.
مطلب دوم: پاسخ مطلوب چیست؟
پاسخ مطلوب به شبهات و سوالات، تنها مجاب کردن طرف مقابل و ساکت کردن او نیست. با مراجعه به روایات اهل بیت (علیهمالسلام)، به ویژه روایاتی که در حوزهی علمی امام صادق (علیهالسلام) نقل شده است، روشن میشود که پاسخ مطلوب چه ویژگیهایی باید داشته باشد.
در یکی از مناظراتی که در محضر امام صادق (علیهالسلام) انجام شد و در منابعی مانند «کافی» و «احتجاج» نقل شده است، فردی با سوالاتی به خدمت امام (علیهالسلام) آمد. حضرت در همان مجلس، او را به شاگردان خود ارجاع دادند. این شاگردان، از جمله هشام بن حکم، که جوانی کمسنوسال بود، با تسلط کامل به سوالات پاسخ دادند.
در پایان، آن فرد به امام (علیهالسلام) عرض کرد: «گویی میخواستید به من نشان دهید چه دانشمندانی تربیت کردهاید.» امام (علیهالسلام) فرمودند: «بله، میخواستم بدانی ما چه کسانی را پرورش دادهایم.» سپس حضرت به ارزیابی پاسخدهندگان پرداختند و نقاط ضعف هر یک را بیان کردند.
امام (علیهالسلام) به حمران فرمودند: «تَجْرِي الْكَلَامَ عَلَى الْأَثَرِ فَتُصِيبُ» یعنی: تو در پاسخهایت به روایات و آثار اهل بیت (علیهمالسلام) استناد میکنی و حق را بیان میکنی. این نشان میدهد که پاسخ مطلوب باید از منابع صحیح، مانند کتاب و سنت، استخراج شود. به هشام بن سالم فرمودند: «تُرِيدُ الْأَثَرَ وَلَا تَعْرِفُهُ» یعنی: تو میخواهی از روایات استفاده کنی، اما به درستی آنها را نمیشناسی. این تأکید بر لزوم آگاهی عمیق و دقیق از منابع دینی است.
به احول فرمودند: «قِيَاسٌ رَوَّاغٌ، تَكْسِرُ بَاطِلًا بِبَاطِلٍ»
یعنی: تو در پاسخهایت از قیاسهای نادرست استفاده میکنی و باطل را با باطل پاسخ میدهی. این نشان میدهد که پاسخ مطلوب نباید مبتنی بر مغالطه یا روشهای نادرست باشد.
به قیس بن ماصر فرمودند:
«تَتَكَلَّمُ وَأَقْرَبُ مَا تَكُونُ مِنَ الْخَبَرِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) أَبْعَدُ مَا تَكُونُ مِنْهُ» یعنی: تو در پاسخهایت حق و باطل را مخلوط میکنی و از سخنان پیامبر (ص) دور میشوی. این تأکید بر لزوم پرهیز از آمیختن حق و باطل است.
اما دربارهی هشام بن حکم، امام (علیهالسلام) فرمودند:
«يَا هِشَامُ، لَا تُكَادُ تَقَعُ، تَلْوِي رِجْلَيْكَ إِذَا هَمَمْتَ بِالْأَرْضِ طِرْتَ» یعنی: تو آنچنان ماهر و چیرهدستی که مانند کبوتری که به زمین نزدیک میشود و سپس پرواز میکند، در بحثها از هرگونه ضعف و اشتباه دوری میکنی.
سپس فرمودند:«مِثْلُكَ فَلْيُكَلِّمِ النَّاسَ»، یعنی کسانی مانند تو باید با مردم سخن بگویند و پاسخگو باشند.
نتیجه:
پاسخ مطلوب، پاسخی است که نه تنها طرف مقابل را مجاب کند، بلکه صحیح، مستدل و مبتنی بر منابع معتبر باشد. پاسخها باید روشن، ساده و موافق با فطرت باشند. قرآن کریم نیز با طرح سوالات ساده و روشن، ذهن انسان را به تفکر و یافتن پاسخ هدایت میکند.
دو گونه پاسخ:
1. پاسخ تفصیلی که شامل استدلالهای دقیق و بررسی جزئیات است.
2. پاسخ اجمالی: که مبتنی بر یک دلیل واحد و محکم است. برای مثال، اگر کسی بپرسد چرا باید حجاب را رعایت کرد، پاسخ اجمالی این است: «چون خداوند دستور داده است.» این پاسخ، مبتنی بر ایمان به حکمت و علم الهی است.
تأثیر حالات پاسخدهنده:
حالات و شخصیت پاسخدهنده نیز در تأثیرگذاری پاسخ بسیار مهم است. وارستگی، دلسوزی و زهد پاسخدهنده باعث میشود پاسخها به دل بنشیند و مورد اعتماد قرار گیرند.
جمعبندی:
حوزههای علمیه باید در پاسخگویی به شبهات، از روشهای صحیح و مبتنی بر منابع دینی استفاده کنند. پاسخها باید روشن، ساده و دور از مغالطه باشند. همچنین، وارستگی و دلسوزی پاسخدهندگان در تأثیرگذاری پاسخها نقش بسزایی دارد.
خدای متعال به همهی ما توفیق خدمت خالصانه به اسلام و پاسخگویی به نیازهای جوامع انسانی را عطا فرماید. انشاءالله این انقلاب با رهبری عظیمالشأن به اهداف بلند خود نائل شود و پرچم آن به دست مبارک حضرت بقیهاللهالاعظم (ارواحنا فداه) سپرده گردد.
بسم الله الرحمن الرحیم
يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
حمد و سپاس فراوان به درگاه خداوند منان که ما را از نعمتهای بیشمار خود بهرهمند و برخوردار ساخت
و سلام و صلوات بر پیامبر بزرگ اسلام و ائمه راستین بهویژه آخرین ذخیره الهی حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
تبیین و گسترش معارف دین اسلام و مقابله با شبههافکنی و جهلپراکنی از ویژگیهای بارز علمای دین و مراجع عظام تقلید بوده و خداوند را به پاس بهرهمندی از چنین نعمت بزرگی شاکر و سپاسگزاریم.
اینک و همزمان با برگزاری سومین جشنواره پاسخ برتر مدیریت حوزههای علمیه افتخار دارد تا مراتب تکریم و تقدیر خود را از خدمات وافر و فاخر«حضرت آیتاللهالعظمی حاج شیخ حسین نوری همدانی دامتبرکاته» در ساحات گوناگون علمی، فرهنگی، اخلاقی، سیاسی بهویژه هفتاد سال پیشگامی معظم له در مواجهه و پاسخ به شبهات دینی که همچون نوری در تاریکی باعث روشنایی و هدایت قلوب شیعیان است، ابراز نماید.
فقیه فخیمی که خود محضر اساطین و بزرگانی را در سالهای متمادی درک کرده و استضائه نمود و شاگردان و عالمان بسیاری به برکت وجود ایشان، مراتب و مدارج علمی را پیموده و اینک از مبلغان و مروجان و پاسبانان دین مبین اسلام به شمار میآیند.
عالم زمانشناسی که نیازهای فرهنگی و تربیتی جامعه را شناخت و با راهاندازی و برگزاری درس پاسخگویی به شبهات در آغاز دهه ۴۰ شمسی، از پیشگامان مقابله و محاجه با شبههافکنان و تردیدگستران دوران معاصر بوده و همواره رفع و دفع شبهه خصوصاً از ذهن و اندیشه نسل جوان در عرصههای مختلف را مدنظر داشتهاند.
مرجع مجاهدی که تحقق آرمانها و ارزشهای اسلام بر محوریت حکومت اسلامی و تحت لوای ولایت فقیه را همواره نصب العین خود داشته و شکلگیری قیام انقلابساز دی ۵۷ با نقشآفرینی اثربخش ایشان رقم خورد.
امید آنکه عنایت افزونتر حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به حوزههای علمیه با تأسی اساتید، افاضل و طلاب به آن آیت علم و اخلاق و عمل به علوم آلاللّه (علیهمالسلام)، شاهد باشیم.
علیرضا اعرافی
مدیر حوزههای علمیه
مرحـــــــوم عـــــــــلامه سید محمد حسین طباطبایی( ره) ایجاد پایگاه فکری مستحکم و تهاجمی در برابر شبهه
مرحوم علامه سید محمد حسین طباطبایی یکی از پدیدههای کمنظیر حوزههای علمیه در طول تاریخ است. او دارای خصوصیاتی است که در زمره فضایل ممتاز انسانی قرار میگیرد. علم، پرهیزکاری، مَلَکات اخلاقی، ذوق و هنر، صفا و رفاقت از جمله ویژگیهای بارز اوست. این خصوصیات نشاندهنده شخصیت بزرگ و انسانی او هستند.
علامه طباطبایی در تنوع گستردهی دانشی خود بارز است. در طول تاریخ علما، کمتر کسی را همچون او با این تنوع علمی میتوان یافت. او فقیه، اصولی، فیلسوف، عارف، عالم به ریاضیات و هیئت، و سرآمد در تفسیر و علوم قرآنی بود. حتی در شعر و ادب هم دستی توانمند داشت و در علم انساب نیز فعال بود. بهطور کلی، تنوع علمی علامه، جنبهای خاص از شخصیت علمی او را نمایان میسازد. او در هر عرصهای که وارد شد، توانست با مهارت و دانش خود، تجلیگاه فضایل انسانی و علمی باشد.
جنبهی دیگری از شخصیت علامه طباطبایی، عمق علمی و فکری اوست. وی در اصول فقه صاحبنظر و تأثیرگذار است، که بارزترین مثال آن حاشیهی ایشان بر کتاب «کفایه» میباشد. در فلسفه نیز، علامه نوآورانه عمل کرده و دستگاه فلسفی تازهای بر مبنای اصول فلسفه و روش رئالیسم ارائه داده است. کتابهای «بدایه» و «نهایه» او گویای این ادعاست. در تفسیر، «المیزان» او بهحق شگفتیساز بوده و از نظر کثرت، تنوع و عمق مطالب، یکی از آثار برجسته در تاریخ تفسیر محسوب میشود. این ابعاد، نمایانگر عمق علمی و فکری این شخصیت بزرگ است.
یکی از ویژگیهای بارز و چشمگیر مرحوم علامه طباطبایی که جلب توجه میکند، جهاد فکری او در برابر تهاجم اندیشههای وارداتی و بیگانه بوده است. در زمانی که افکار مارکسیستی و الحادی به شدت گسترش مییافتند و دائماً درحال شبههآفرینی بوده و شبهات زیادی در فضای فکری جامعه مطرح میشد، علامه طباطبایی با ایجاد یک پایگاه فکری مستحکم و تهاجمی، توانست به خوبی با این چالشها مقابله کند. ایشان با استفاده از اصول فلسفه و تفسیر، موضعی فعال ایجاد کرد که نمونهاش در کتاب «المیزان» مشهود است. این اثر سرشار از معارف سیاسی و اجتماعی است که نه تنها به ظرفیتهای معرفتی پرداخته، بلکه مسائل روز را نیز در بر میگیرد و الهامبخش ایجاد پایگاههای فکری پرکنندهی خلأها در دنیای امروز است.
خصوصیت بارز دیگر در مورد مرحوم علامه طباطبایی، عمق تعهد او به معارف توحیدی و مفاهیم عالی است. ایشان فقط به زایش فکری بسنده نکرد، بلکه این حقایق را در وجود و قلب خود متحقق ساخت و به آنچه میدانست، عمل کرد. به نوعی، میتوان او را مصداق آیهای دانست که میگوید: «إِلَیْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ».
اخلاق و ویژگیهای انسانی او مانند تواضع و حلم، ناشی از تحقق این معارف عالی در وجودش بود. علامه طباطبایی خود را به مراتب عالی انسانی و معرفتی رساند و در عین نزدیک بودن به مردم، ارتباط عمیقی با خدا داشت. برخورد نرم و بردبار او حتی با کسانی که با ایشان محاجه میکردند، نشاندهندهی حلیم بودن و گذشت او بود.
آیتالله علی کورانی (ره) کنشگری موثر در پاسخ به شبهات بینالملل
علی کورانی عاملی (۱۳۶۳-۱۴۴۵ قمری)، قرآنپژوه، متخصص مباحث مهدویت، متکلم شیعه، پژوهشگر معارف و سیره اهلبیت (علیهمالسلام)، و نقاد فرقه وهابیت، از چهرههای برجستهی علمی و فرهنگی جهان اسلام بود. او پس از انقلاب اسلامی ایران به ایران آمد و به پژوهش در حوزههای مختلفی از جمله احادیث مربوط به امام مهدی (عج)، تاریخ تدوین قرآن، تفسیر واژههای قرآن، سیره نبوی، تاریخ امامان شیعه و نقد اندیشههای وهابیت پرداخت. کورانی با حمایت مراجع بزرگی مانند سید محمدرضا گلپایگانی و سید علی سیستانی، مراکز تحقیقاتی مانند «المعجم الفقهی» و «المصطفی للدراسات الدینیه» را تأسیس کرد. این مراکز به تولید نرمافزارهای اسلامی و پژوهشهای دینی مشغولاند و از جمله دستاوردهای آنها، نرمافزار کتابخانه الکترونیک اهل بیت است.
کورانی همچنین با حمایت آیتالله سیستانی، سایت کتابخانه اهل البیت (علیهمالسلام) را راهاندازی کرد که در آن حدود هفت هزار کتاب شیعه و سنی به صورت رایگان در دسترس عموم قرار گرفته است. او از سال ۱۹۹۸ به مناظرات اینترنتی با عالمان مذاهب دیگر، به ویژه وهابیان، پرداخت و برنامههای پرسش و پاسخ در تلویزیونهای عربی زبان ارائه کرد.
کتاب «عصر ظهور» از مهمترین آثار کورانی است که در آن به بررسی احادیث مربوط به امام مهدی (عج) و نشانههای ظهور پرداخته است. او انقلاب اسلامی ایران را یکی از حرکتهای زمینهساز ظهور میدانست و معتقد بود که قیامهای مردمی در مشرق زمین، به ویژه ایران، آغازگر فرآیند ظهور خواهند بود. کورانی در این کتاب به نقد فیلم «نوستراداموس» پرداخت و آن را تبلیغاتی علیه اعتقادات شیعیان درباره امام مهدی (عج) دانست. او معتقد بود که این فیلم با هدف ایجاد وحدت بین اروپا و آمریکا علیه مسلمانان ساخته شده است.
کورانی همواره به خطر صهیونیسم و نقش آن در تضعیف جهان اسلام توجه داشت و با گروههای مقاومت در لبنان و فلسطین ارتباط نزدیکی برقرار کرد. او در کتابهای خود به نقد نظریههای علمی مانند نظریه تکامل نیز پرداخت و آن را با قوانین فیزیک، مانند قانون دوم ترمودینامیک، در تناقض دانست.
از جمله دیگر آثار مهم کورانی میتوان به «الانتصار» (در ۹ جلد)، «المعجم الموضوعی لأحادیث الإمام المهدی»، «تدوین القرآن»، «الوهابیة و التّوحید»، و «جواهر التاریخ» اشاره کرد. او در این کتابها به بررسی تاریخ اسلام، سیره اهلبیت (ع)، و نقد فرقههای انحرافی پرداخت. کورانی همچنین در مناظرات علمی و پاسخ به شبهات عقیدتی فعال بود و در رسانههای مختلف از جمله رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی ایران مشارکت داشت. او با تألیف دهها کتاب و مقاله و فعالیتهای گستردهی علمی و فرهنگی، میراثی ارزشمند در حوزههای قرآنپژوهی، مهدویت، و نقد اندیشههای انحرافی از خود به جای گذاشت.